Gepubliceerd: 29 Sep 2020
Vandaag debatteert de Eerste Kamer over een nieuw wetsvoorstel over politiegeweld. Dit wetsvoorstel geeft de politie ruimere bevoegdheden en verandert de manier waarop politiegeweld beoordeeld wordt door het Openbaar Ministerie en de rechter. Vandaag vergadert de Eerste Kamer over het onderwerp en wordt de procedure van behandeling besproken.
Taser, pepperspray en rubberkogels: ruimere bevoegdheden
Het Ministerie van Justitie en Veiligheid heeft een nieuwe ambtsinstructie gemaakt, deze wordt binnenkort van kracht. Door de nieuwe ambtsinstructie krijgt de politie fors ruimere bevoegdheden om geweld te gebruiken. Volgens de Nederlandse Orde van Advocatenmogen pepperspray en de taser straks ingezet worden tegen iedereen die zich verzet bij een aanhouding. Volgens Amnesty voldoet de ambtsinstructie straks niet aan de internationale mensenrechtelijke geweldsbeginselen, omdat de politie ook mag schieten als er geen direct gevaar is. Wij wezen er eerder al op dat in de nieuwe ambtsinstructie geregeld wordt dat de politie rubberkogels mag gebruiken tegen mensen die de openbare orde verstoren (denk aan demonstranten) en tegen mensen die een “onmiddellijke bedreiging vormen voor de veiligheid van [..] zaken” (denk aan voetbalsupporters en bushokjes). De invoering van de taser, zo bleek uit een uitzending van Medialogica, berust op oneigenlijke argumenten.
Nieuwe ambtsinstructie wordt strafrechtelijke norm voor agenten
De Eerste Kamer gaat níet over de ambtsinstructie, deze wijziging regelt de Minister zelf. Echter, de Eerste Kamer stemt binnenkort wel over een nieuwe wet, die het overtreden van de ambtsinstructie strafbaar stelt. Het idee hierachter is dat agenten straks een bijzondere positie hebben in het strafrecht en dat ze niet als “gewone” verdachten voor “gewone” delicten zoals mishandeling worden vervolgd. De Minister benadrukt dat agenten nog steeds wel voor mishandeling of doodslag vervolgd kunnen worden, maar dat het Openbaar Ministerie eerst naar het nieuwe artikel zal kijken: geweldsgebruik dat niet conform de ambtsinstructie is.
De noodzaak voor de wetswijzingen ontbreekt
De Minister en het Openbaar Ministerie geven in deze brief aan dat ze niet weten hoe vaak agenten voor de rechter komen. Wij weten dat inmiddels wel. In juni 2020 werden in 16 verschillende steden dezelfde raadsvragen ingediend. De burgemeesters werden gevraagd om cijfers ter beschikking te stellen over het aantal agenten dat voor de rechter kwam omdat zij geweld gebruikten tegen burgers.
Uit de eigen cijfers van de politie en het OM blijkt het volgende. In de periode 2016-2019 werden er 722 aangiftes van politiegeweld gedaan. Daarvan seponeerde het OM meer dan 99%: slechts vier agenten kwamen in vier jaar tijd voor de rechter. Uit langlopend onderzoek van Controle Alt Delete blijkt verder dat het OM geen van de agenten vervolgde die de afgelopen 4,5 jaar betrokken waren bij het overlijden van arrestanten. Vandaar onze vraag: waarom wordt er zoveel moeite gedaan om de rechtspositie van agenten te verbeteren, als agenten praktisch nooit voor de rechter komen?
De ambtsinstructie is ongewijzigd
De Minister laat aan de Eerste Kamer weten dat de ambtsinstructie zoals deze nu bij de Raad van State ligt “inhoudelijk niet verschilt” van de versie die eerder aan de Tweede Kamer werd voorgelegd. Dat betekent dat de kritiek van Amnesty, de Orde van Advocaten en Controle Alt Delete nog steeds actueel is. Als de Eerste Kamer deze wet goedkeurt, wordt de ambtsinstructie de nieuwe strafrechtelijke norm. De Eerste Kamer zou daarmee de adviezen en zorgen van belangrijke maatschappelijke organisaties over de ambtsinstructie naast zich neerleggen. Dat vinden wij zorgelijk.
Wij roepen de Eerste Kamer op om:
- de behandeling van dit wetsvoorstel uit te stellen;
- in ieder geval te wachten met de behandeling van deze wet totdat het advies van de Raad van State openbaar is;
- een onderzoek in te stellen naar de noodzaak van de wetswijziging;
- een onderzoek in te stellen naar de invoering van de taser.
Verdere informatie
Bekijk hier de documenten die nu in de Eerste Kamer liggen
Check hier een overzicht van alle veranderingen mbt politiegeweld