Op 30 mei 2022 stuurde staatssecretaris Van Rij een brief aan de Tweede Kamer (link). Het Kabinet erkent daarin dat institutioneel racisme voorkomt bij een deel van de belastingdienst, schreef de NOS. Wij vroegen ons af: erkent het kabinet nu echt institutioneel racisme?
Wat is institutioneel racisme?
Staatssecretaris van Rij verwijst in de brief naar een visiedocument van het College voor de Mensenrechten over institutioneel racisme (link). Daarin wordt uitgelegd dat institutioneel racisme tegenwoordig wordt gezien als een verschijnsel dat: collectief en structureel ‘ingebakken’ is in georganiseerde vormen van samenleven in de maatschappij; regels, procedures en beleid omvat, maar ook allerlei vormen van niet-geformaliseerd, sociaal ingesleten gedrag; uiteenlopende verschijningsvormen kent, en door ‘inbedding’ vaak niet direct herkenbaar is.
Wat schrijft de staatssecretaris over institutioneel racisme?
Op pagina 4 van zijn brief zegt staatssecretaris Van Rij dat de werkwijze van Toeslagen gekwalificeerd kan worden als een vorm van institutioneel racisme. Direct daarna schrijft Van Rij dat risicoselectie nodig blijft. Discriminatie bij risicoselectie blijft verboden, maar onderscheid maken is niet discriminerend als daar een “rechtvaardigingsgrond” voor is. De staatssecretaris benadrukt dat institutioneel racisme “onbewust en onopzettelijk” heeft plaatsgevonden.
Reactie Controle Alt Delete
Het is goed dat de staatssecretaris erkent dat er sprake was van institutioneel racisme. Tegelijkertijd bagatelliseert de staatssecretaris het door te stellen dat er sprake was van onbewust en onopzettelijk gedrag. De Belastingdienst werkte met risicoprofielen die selectiecriteria bevatten zoals: “allochtoon (niet westerse landgenoten)”, “van buitenlandse origine”, “ondernemers van allochtone afkomst” en “belastingplichtigen wier achternaam eindigt op …IC”. De Belastingdienst selecteerde ook mensen vanwege hun niet-westerse voorkomen. Bij deze voorbeelden werden mensen bewust en opzettelijk geselecteerd vanwege hun etniciteit.
De staatssecretaris slaat de plank mis wanneer hij stelt dat discriminatie is toegestaan als er een rechtvaardigingsgrond voor is. Afkomst, religie of etniciteit mogen nooit een van de selectiecriteria in een risicoprofiel zijn. Dit is conform de motie (link) die de Kamer aannam na het stembusakkoord van Controle Alt Delete.
Tot slot, kijk ook over de grenzen. ARDI, de werkgroep Anti-Racisme en Diversiteit uit het Europees Parlement, denkt dat de Europese wetgeving niet correct is geïmplementeerd in Nederland. ARDI vraagt zich af of het handelen van de Nederlandse Belastingdienst mogelijk in strijd is met Europese wetgeving. Wij ondertekenden eerder een brief aan de Europese Commissie hierover (link).