De ‘Toeslagenaffaire’ is geëvalueerd door de Nationale ombudsman, door de Autoriteit Persoonsgegevens, door de rechterlijke macht, door de Raad van State, door de Eerste Kamer en zelfs twee keer door de Tweede Kamer. In geen van de rapporten is er aandacht voor discriminatie vanwege ‘ras’, etniciteit of religie. Op 25 april bespreekt de Tweede Kamer de tweede parlementaire enquête die werd gedaan naar aanleiding van het Toeslagenschandaal. Ook in dit rapport, genaamd Blind voor mens en recht, is er geen aandacht voor etnisch profileren.
Discriminatie vanwege nationaliteit
In het rapport is er wel aandacht voor verboden discriminatie vanwege nationaliteit. Het woord ‘nationaliteit’ is opvallend. Turkse-Nederlanders kunnen naast hun Nederlandse nationaliteit ook de Turkse nationaliteit hebben. Wanneer zij mede vanwege hun Turkse nationaliteit extra controles krijgen, is er simpelweg sprake van etnisch profileren. Het feit dat zij ook de Turkse nationaliteit hebben is namelijk niet van belang voor de vraag of zij terecht een toeslag krijgen, of dat zij mogelijk frauderen. Blind voor mens en recht gaat hier niet op in.
Nederlanders afkomstig van Suriname of de eilanden hebben doorgaans de Nederlandse nationaliteit. Deze groep Nederlanders is dus niet verstrikt geraakt in het Toeslagenschandaal vanwege hun nationaliteit. Toch werden juist deze mensen het zwaarst getroffen, zo bleek uit onderzoek van het CBS. Zeventig procent van de gedupeerden heeft een migratieachtergrond. Caribische-Nederlanders zijn, ten opzichte van Nederlanders met in Nederland geboren ouders, zelfs 32 keer vaker gedupeerde. Zij moeten dus op een andere manier geselecteerd zijn, maar het rapport Blind voor mens en recht besteedt hier geen aandacht aan.
Discriminatie vanwege etniciteit
Voordat de enquêtecommissie begon met de openbare verhoren, werd bekend dat er ook sprake was van discriminatie bij de Systeem Fraude Signalering Voorziening (FSV). De Belastingdienst werkte hierbij met risicoprofielen die selectiecriteria bevatten zoals: “allochtoon (niet westerse landgenoten)”, “van buitenlandse origine”, “ondernemers van allochtone afkomst” en “belastingplichtigen wier achternaam eindigt op …IC”. Ook een donatie aan een moskee kon leiden tot een vermelding in FSV. Wie in FSV stond, ook wel de zwarte lijst genoemd, werd strenger gecontroleerd. Ook deze voorbeelden zijn in het rapport Blind voor mens en recht niet terug te vinden.
Geen aandacht voor etnisch profileren
De onderzoekscommissie had mede als taak om discriminerende risicoprofielen bloot te leggen. Door discriminatie vanwege etniciteit buiten de deur te houden, voldoet de commissie onvoldoende aan deze opdracht. Daarmee laat de commissie institutioneel racisme en etnisch profileren, een belangrijk aspect van het Toeslagenschandaal, onderbelicht. De parlementaire enquêtecommissie concludeerde zelf dat door compleet overheidsfalen op alle niveaus mensenlevens kapot zijn gemaakt. Als er geen fundamentele veranderingen in het systeem worden doorgevoerd, zou dat in de toekomst opnieuw kunnen gebeuren, zo waarschuwde de commissie. Wij houden ons hart vast omdat de gebruikte risicoprofielen nog steeds niet als discriminatie vanwege etniciteit worden gezien. Ondertussen wachten de ouders van het Toeslagenschandaal nog op een afwikkeling. Een bestuurder van de VNG liet weten dat dit zomaar tot 2030 kan duren. Het gebrek aan erkenning en het uitblijven van een afwikkeling maakt het onmogelijk voor slachtoffers om dit hoofdstuk in hun leven af te sluiten.
Dit artikel werd gepubliceerd in het AD op 22 april 2024.