In de zomer van 2018 verscheen er een onderzoek naar bewezen effectieve maatregelen tegen etnisch profileren (Tegengaan van etnisch profileren, door Wouter Landman). Dat rapport is in z’n geheel lezenswaardig. We lichten een aantal opvallende bevindingen er uit.
Wat werkt wél
Het begrenzen van bevoegdheden, het stimuleren van georganiseerde dialoog, en het invoeren van stopformulieren zijn bewezen effectieve maatregelen tegen etnisch profileren. Het begrenzen van bevoegdheden leidt vermoedelijk tot minder etnisch profileren, vooral omdat het absolute aantal staandehoudingen daalt. Het verduidelijken van bevoegdheden, zoals met het handelingskader proactieve controles, werkt vermoedelijk niet. Het invoeren van stopformulieren kan wel helpen tegen etnisch profileren, maar daarbij is het een voorwaarde dat er voldoende draagvlak is vanuit de politie.
Een opvallende bevinding is het bevorderen van procedurele rechtvaardigheid. Daaronder wordt verstaan: neutraal opstellen, serieus nemen, respectvol handelen en betrouwbaar zijn. Dit leidt tot meer vertrouwen en legitimiteit en een grotere bereidheid om met de politie samen te werken. Het helpt niet direct tegen etnisch profileren, wel tot meer vertrouwen en samenwerking.
Wat werkt níet
Bodycams, diversiteit, implicit bias training en de spotterstraining (search, detect, react). De onderzoekers schrijven dat er geen reden is om aan te nemen dat bodycams “tot substantiële effecten zullen leiden”. Met betrekking tot diversiteit binnen de politie schrijven ze dat uit onderzoek niet kan worden geconcludeerd dat meer diversiteit helpt om etnisch profileren tegen te gaan. Sterker nog, onderzoek uit Zweden liet zien dat nieuwe ‘diverse’ collega’s bestaande stereotype beelden overnemen en daarmee in stand houden in plaats van de organisatie te veranderen met hun aanwezigheid. De werkzaamheid van een implicit bias training is niet onderzocht - ook hiervoor geldt dus dat niet gezegd kan worden dat het helpt. Ook het effect van de spotterstraining (of: search, detect, react) is nauwelijks onderzocht.
Pak niet alleen agenten aan, ook het systeem.
De onderzoekers schrijven dat de maatregelen die de Nederlandse politie neemt tegen etnisch profileren vooral gericht zijn op het veranderen van (de vooroordelen van) de individuele agent. Maar, het gedrag van agenten is “ingebed in organisatorische en institutionele structuren. Trainingen ‘raken’ deze structuren niet aan en het is mede daarom de vraag of trainingen effectief zijn”. De onderzoekers adviseren daarom ook om kritisch te kijken naar het 'structuren' zoals het repressieve veiligheidsbeleid, preventief fouilleren, de patseraanpak en de dynamische verkeerscontrole.