Gepubliceerd: 11 May 2020
Wat is er gebeurd?
Vandaag brachten RTL en Trouw nieuws over etnisch profileren door de Belastingdienst. Eerder werd al bekend dat de financiële dienst discrimineerde bij het controleren op toeslagen. Ook bleek dat de Belastingdienst 20 jaar lang een geheim registratiesysteem gebruikte. Meer dan 180.000 Nederlanders stonden op een lijst van mogelijke fraudeurs. Nu blijkt dat de Belastingdienst ook etnisch profileerde bij de controle van de aangifte op de inkomstenbelasting.
Wat heeft de Belastingdienst precies gedaan?
De Belastingdienst heeft tussen 2012 en 2015 gewerkt met een risicoprofiel. Op basis van het risicoprofiel werden mensen geselecteerd voor een controle op de aangifte. Het profiel bestond uit vijf verschillende criteria. Het hebben van een tweede nationaliteit was een van de vijf criteria. De andere vier criteria zijn vooralsnog niet bekend. Volgens RTL werd bijvoorbeeld een onderzoek gestart naar alle mensen met een Ghanese achtergrond.
Na een wetswijziging in 2015 werd informatie over tweede nationaliteit niet meer opgenomen in de Basisregistratie Personen (BRP). Theoretisch beschikte de Belastingdienst dus niet meer over deze gegevens. RTL schrijft echter: "In de toeslagenaffaire bleek dat de afdeling Toeslagen van de Belastingdienst oude gegevens over tweede nationaliteit jarenlang nog wél bewaarde en dat die gegevens door medewerkers van Toeslagen nog konden worden geraadpleegd." Maar de Belastingdienst ontkent dat er sprake was van etnisch profileren: RTL: “Binnen de Belastingdienst zeggen bronnen dat het selecteren op nationaliteit niet per se hetzelfde is als discrimineren naar ras of afkomst.”
Enorme impact
Volgens RTL-journalist Pieter Klein is er sprake van een ontspoorde fraudejacht. Bij de toeslagen affaire werden van duizenden mensen onterecht de toeslag stopgezet en teruggevorderd. Een van de gedupeerden pleegde zelfmoord. Kamerlid Leijten (SP) zei: "Ik vind dit ernstig. Het kan niet, het mag niet. Het is een klap in het gezicht van de samenleving. Er is ons schoon schip beloofd, maar het is tragisch om vast te moeten stellen dat dit nu pas – na al die tijd – boven tafel komt. Het laat zien dat we er nog lang niet zijn." Amnesty zegt tegen Trouw dat dit consequenties moet hebben voor de betrokkenen ambtenaren en beleidsmakers.
Onze visie
De Belastingdienst werkte met een risicoprofiel waarvan etniciteit onderdeel uitmaakte. RTL schrijft dat "de selectieregel 'tweede nationaliteit' werd ingevoerd op basis van 'kennis, expertise, patronen en ervaring uit eerdere jaren'." Exact hetzelfde mechanisme zien we bij de politie en bij de Koninklijke Marechaussee. Nederlandse staatsburgers worden als verdachte gezien vanwege hun tweede nationaliteit of afkomst.
Wat ons betreft mag etniciteit nooit een onderdeel zijn van een risicoprofiel. Niet bij de Belastingdienst, niet bij de politie en niet bij de Koninklijke Marechaussee. Als een controle plaatsvindt mede vanwege de groep waar zij toe behoren, dan is er sprake van institutioneel racisme. Mensen moeten beoordeeld worden vanwege hun gedrag - niet vanwege de groep waar zij toevallig toe behoren.