Cyprian: zomaar doodgeschoten door de politie

Experts fileren het rapport van de Rijksrecherche in Zembla

Gepubliceerd: 01 Jun 2017

Op 8 september 2016 wordt Cyprian Broekhuis in zijn woning door de politie doodgeschoten met 6 kogels. Na een onderzoek van de Rijksrecherche concludeert het Openbaar Ministerie dat de agenten uit noodweer hebben gehandeld. De twee schietende agenten worden niet vervolgd. Op 26 mei 2017 wijdt ZEMBLA een uitzending aan de zaak. Zembla doet dat op basis van het rapport van de Rijksrecherche. De conclusies die experts in de uitzending trekken zijn ronduit schokkend. Op Controle Alt Delete schreven we hier eerder over op basis van een artikel in de Volkskrant. Onderstaand verhaal is gebaseerd op de uitzending van Zembla.

Wat is er gebeurd?

Cyprian ligt op zijn bed als de hulpverleners en de politie binnen komen. De hulpverleners wilden hem spreken ivm een dreigende uitspraak een paar dagen eerder. Ze konden echter geen contact met hem krijgen, en omdat er een vermoeden van zelfmoord was, ging de politie mee naar binnen. Cyrpian is autistisch en schizofreen. Eenmaal binnen, is de situatie in eerste instantie volstrekt rustig. De agenten verklaren dat hij rustig is en op de rand van zijn bed zit. De hulpverleners overleggen geruime tijd in de achterkamer van de woning over wat ze gaan doen, als er opeens zes keer geschoten wordt door de politie. Cyprian overlijdt korte tijd daarna.Volgens de twee agenten die schoten, trok Cyprian een mes. De agent die 4 keer schoot verklaart dat Cyprian met een mes op hem af kwam en dat hij bang was dat hij zou worden neergestoken. De andere agent verklaart dat hij schoot omdat hij het zo geleerd had in het “messenprogramma”: als iemand met een mes op je afkomt, moet de politie het vuurwapen trekken.De agent die 4 keer schoot, zo blijkt later, slikt twee soorten antidepressiva. Hij verklaart dat dit hem niet beïnvloedt in zijn werk en de Rijksrecherche vraagt hier later niet over door.

Welk mes?

Maar nu komt het. Van 15.30 tot 01.00 ’s nachts doen de Rijksrecherche en de forensische opsporingsdienst onderzoek in de woning. Er is geen mes gevonden, zo blijkt uit het dossier van de Rijksrecherche. Daarna verzegelen ze de woning.Een van de agenten die niet schoot verklaart de volgende dag bij een verhoor dat ze het mes na het schieten haar kant op zag rollen, en het toen een trap heeft gegeven. De Rijksrecherche is daarna opnieuw naar de woning gegaan: en vindt het mes onder de bank. De bank is aan de andere kant van de woning, een aantal meter van het bed. De woning is niet groot.

Wat zeggen experts hierover?

Er worden politiefoto’s getoond van het gevonden mes. Het mes is op de vindplaats gefotografeerd. Hierop is te zien dat het mes precies parallel ligt aan een zaklantaarn, die ook onder de bank ligt. Als het mes onder de bank is geschopt zoals de agent zegt, dan is het onwaarschijnlijk dat het precies naast de zaklamp terecht kwam, zeggen de deskundigen. Op de foto is een stoflaag te zien onder de bank, die onverstoord lijkt - niets wijst er op dat er iets door het stof geschoven is, zo zeggen de experts.

Daar komt bij dat de vloer niet vrij was. De bank en het bed van Cyprian staan meters uit elkaar. Daartussen in liggen kleding, een rugtas en andere dingen op de vloer. Ze komen tot de conclusie dat het praktisch onmogelijk was om het mes over de vloer tot onder de bank te schoppen. Degenen die de woning na de schietpartij doorzochten, waren gericht op zoek naar een mes. Deskundige Van Koppen zegt: of ze hebben heel slecht gezocht en niet onder bank gekeken, of er was geen mes.

Maar de agent zegt toch ...?

De agente die verklaarde dat ze het mes wegschopte, werd na 1 dag verhoord. De schietende agenten werden na 2 dagen verhoord. Dat betekent dat toen de schietende agenten verhoord werden, ze al wisten dát er een mes gevonden was en waar het was gevonden. Of zij daar hun verklaring op aangepast hebben is onbekend.Bovendien hebben alle aanwezige agenten gezamenlijk een debriefing gehad, voordat ze verhoord zijn. Dit bood hun de gelegenheid om (bewust of onbewust) de verklaringen op elkaar af te stemmen. Nogmaals, of dat ook gebeurd is, is onbekend. Opvallend is wel dat de twee schietende agenten verschillend verklaren over het mes, over hoe het getrokken wordt, en over hoe het geopend wordt.Direct nadat Cyprian is neergeschoten, fouilleert een van de agenten Cyprian op zoek naar het mes. Hij vindt daarbij een zaklamp - geen mes. Een hulpverlener verklaart dat hij een agent meteen na het schieten hoort roepen: ik dacht dat hij een mes trok!

Conclusies

De deskundigen zeggen niet direct dat dat iemand een mes onder de bank heeft neergelegd om de schietende agenten vrij te pleiten. Wel zeggen de experts dat er van alles misging tijdens het binnentreden, en vragen ze zich hardop af of Cyprian wel met een mes gedreigd heeft, zoals de politie zegt. De deskundigen concluderen dat het denkbaar is dat de politie een zaklamp heeft aangezien voor een mes, en daarna onterecht het vuur geopend heeft. Ze fileren het verhaal van de agente die zegt dat zij het mes onder de bank geschopt heeft, waarna het in tweede instantie wél gevonden is.De documentaire van Zembla laat niet het hele onderzoek van de Rijksrecherche zien, maar op basis van de beelden kunnen we wel het volgende concluderen:

• De politie Amsterdam-Oost heeft het onderzoek van de Rijksrecherche gefrustreerd door de hulpverleners te laten verhoren door collega’s van de schutters. De politie Amsterdam-Oost heeft een debriefing georganiseerd waar de betrokken agenten samen aanwezig waren, vóórdat er verhoren afgenomen werden door de Rijksrecherche. Dit alles is in strijd met de eigen protocollen van de politie bij schietincidenten en in strijd met een uitspraak van het EHRM uit 2005.
• De Rijksrecherche heeft een onderzoeksrapport afgeleverd dat ontzettend veel vragen oproept. Het is onbegrijpelijk dat er op sommige punten niet is doorgevraagd door de Rijksrecherche, zoals nav het medicijnengebruik van de schutter.
• Het Openbaar Ministerie trekt de conclusie dat er sprake is van noodweer en besluit om niet te vervolgen. Deze conclusie wekt verbazing, gezien de hoeveelheid vraagtekens die Zembla weet te stellen bij dit onderzoek. Hoe is het onderzoeksrapport van de Rijksrecherche beoordeeld, en hoe is het mogelijk dat het OM dit niet voor de rechter wil brengen om het verder uit te zoeken?
• De dood van Cyprian is tragisch. De ouders geven aan dat ze de rol waarin zij nu zitten bijna niet kunnen geloven. Ze moeten nu bij de rechter afdwingen dat de agenten vervolgd worden, en zich daarvoor verdiepen in het dossier terwijl ze dat helemaal niet willen in die mate.

Als de waarborgen voor onafhankelijke waarheidsvinding niet goed werken - en daarvan lijkt hier sprake te zijn - dan moet Nederland op zijn achterste benen staan. Maar het is oorverdovend stil. Willen we dit gewoonweg niet geloven omdat het ons allemaal kan overkomen…?

Kamervragen

We roepen Tweede Kamerleden op om aan de Minister van Veiligheid en Justitie het volgende te vragen:

• Hoe is het mogelijk dat er meerdere fouten gemaakt zijn bij het binnentreden? En hoe gaat u waarborgen dat deze fouten niet nogmaals gemaakt worden?
• Hoe beoordeelt u de conclusies die de deskundigen trekken over de praktische onmogelijkheid om het mes onder de bank te trappen?
• Wat gaat u doen met het gegeven dat 3 getuigen in dezelfde kamer een andere ervaring hebben dan de 2 agenten?
• Hoe is het mogelijk dat het Openbaar Ministerie op basis van dit rapport tot de conclusie komt dat de agenten uit noodweer gehandeld hebben?
• Hoe kan het dat de betrokken agenten niet, volgens eigen protocol, binnen 24 uur gehoord zijn?
• Hoe kan het dat de hulpverleners als getuigen zijn gehoord door agenten van dezelfde eenheid als de schietende agent?
• Hoe verloopt in het algemeen het beslisproces binnen het Openbaar Ministerie over het al dan niet vervolgen van politieagenten?
• Hoe is het beslisproces in dit specifieke geval verlopen?
• Bent u bereid om na het zien van de documentaire van Zembla de beslissing van het OM te herzien, om de ouders van Cyprian te vrijwaren van een artikel 12 Sv procedure?
• Gaat deze casuïstiek behandeld worden in de bewustwordingstrainingen van de politie als het gaat om bejegening, sensitiviteit mbt ‘gedragsstoornis‘ en afstemming rol hulpverleners versus politieagenten?