Leiding van de politie reguleert en controleert gebruik van de taser nauwelijks
Gepubliceerd: 19 Feb 2018
Wat veel mensen niet weten is dat de politie al tasers gebruikt sinds 2011. In 2017 is er een pilot begonnen om te onderzoeken of de taser ook gebruikt moet worden in de basispolitiezorg, simpeler gezegd: in het gewone dagelijkse politiewerk. Onder leiding van politiewetenschapper Otto Adang is er een tussenrapportage gemaakt die november 2017 naar de Tweede Kamer is verstuurd. Nu publiceert Amnesty International een buitengewoon kritisch rapport over de taser naar aanleiding van deze rapportage. Hieruit blijkt dat de taser niet het doel bereikt dat men voor ogen had. Uit het rapport doemt het beeld op dat de taser in het afgelopen half jaar te vaak gebruikt is als een soort martelwerktuig.
Hoe vaak wordt de taser gebruikt?
De taser kan op afstand worden gebruikt (met pijltjes en draadjes) en van dichtbij, dat heet stun mode. Met stun modewordt het apparaat op het lichaam gezet en daarna wordt de trekker overgehaald. In beide gevallen worden stroomstoten toegediend. In de evaluatie staat dat de taser in zes maanden tijd 167 keer ‘gebruikt’ is. Gebruikt betekent uit de holster gehaald, gewaarschuwd dat er afgevuurd gaat worden en daadwerkelijk wordt gebruikt. Het wapen is 32 keer afgevuurd met toediening van stroomstoten en 22 keer zijn er stroomstoten toegediend in stun modus.
Waarom de taser gebruikt?
Volgens de politie: “het stroomstootwapen is bij uitstek bedoeld voor situaties waarbij gewelddadige of met geweld dreigende personen – onder meer als gevolg van het gebruik van verdovende middelen of de psychische staat waarin ze verkeren – niet reageren op pijnprikkels.” Het idee van het gebruik van de taser is ook dat een agent iemand kan overmeesteren zonder zonder een vuurwapen te hoeven gebruiken terwijl het risico voor de agent klein is. De agent staat immers op veilige afstand van de verdachte terwijl de agent de taser gebruikt. De taser is bedoeld om iemand kortstondig te verlammen zodat deze overmeesterd kan worden. Maarrrr, schrijft Amnesty, de stun modus is puur en alleen bedoeld om pijn te veroorzaken en is niet gericht op verlamming en overmeestering. Dat staat ook in de instructies van de taser. Het gebruik van de stun modus op zich is dus in strijd met het beoogde doel van het gebruik van de taser. De stun modus is 22 keer gebruikt in 6 maanden tijd. Het gebruik van de taser in stun mode is bovendien heel anders: de agent dient de stroomstoten dan direct toe en staat vlak naast de verdachte. Het argument van veiligheid van de agent (veilig op afstand staan) gaat hierbij ook niet op.
Tasergebruik terwijl onder controle
Uit de evaluatie van de politie blijkt dat de taser 23 keer is ingezet terwijl de persoon al onder een bepaalde vorm van controle stond: in een politiecel, een politieauto of in een GGZ instelling. In drie gevallen had de persoon zelfs al handboeien om en werd de taser toch gebruikt. Deze personen waren eigenlijk al overmeesterd en kregen toen alsnog met de taser te maken. Lees deze twee verhalen hieronder om te begrijpen hoe dat gaat, het toedienen van stroomstoten terwijl iemand al onder controle is (bijlage waaruit verhalen komen is onderaan deze pagina te downloaden):
“Door collega's was assistentie gevraagd ivm aanhouding met verzet. Ter plaatse lagen collega's op de grond met VE nadat collega 2 maal met Taser had geschoten. VE verzette zich nog steeds, waarna ik had gewaarschuwd voor stroomgebruik, 2 maal stunmode gebruikt. Tijdens transport naar het bureau meerdere malen de stunmode gebruikt om VE onder controle te krijgen. VE verzette zich diverse malen en vormde een gevaar voor ons en voor zichzelf.”
“VE was met verzet aangehouden. Dit was een spoedassistentie geworden. VE bleef zich verzetten tijdens transport. Bij het insluiten schopte de VE zich los met zijn benen en sloeg VE met zijn hoofd op de grond. Hierop verbaal en ondersteund door arc-functie [knetteren met de taser om af te schrikken, CAD] VE gewaarschuwd voor gebruik taser. VE bleef zich verzetten, hierop tot 2x toe de stun mode gebruikt.”
Juridisch kader
Als de taser wordt gebruikt in stun mode terwijl de verdachte al onder controle is, dan is dat een aanwijzing voor een strafbaar feit. Amnesty schrijft dat “het rapportagesysteem voor het gebruik van geweld geen expliciete verplichting [bevat] voor politieagenten om hun beslissing toe te lichten in het kader van de beginselen van proportionaliteit en noodzakelijkheid”. Zelfs incidenten waarbij mensen met handboeien om of tijdens transport naar de cel getaserd werden in stun mode werden niet opgepakt ter beoordeling, door geen enkele instantie, intern noch extern.
Onze conclusie
Het toegepaste geweld is problematisch vanuit een menselijk en mensenrechtelijk perspectief. Wie is hier de mist in gegaan? Individuele agenten die de taser te gemakkelijk gebruiken? Of leidinggevenden die de politieagenten onvoldoende duidelijke instructies hebben meegegeven en daarmee de uitvoerende agenten te veel handelingsruimte geven? Controle Alt Delete is van mening dat leidinggevenden een duidelijk afgebakend handelingskader moeten meegeven aan agenten. Agenten die de regels overtreden moeten aangepakt worden. In dit geval is het gebruik van de taser onvoldoende gereguleerd omdat het handelingskader voor het gebruik nauwelijks bruikbare handvatten biedt, zo blijkt uit de evaluatie. Het toegepaste geweld wordt bovendien niet of nauwelijks getoetst door interne of externe instanties waarmee politieagenten een vrijbrief krijgen voor het gebruik van de taser. Het is daarom vooral de leiding van de politie en ministerie van Justitie en Veiligheid die zich de kritiek van Amnesty zouden moeten aantrekken.
Afbeelding via Odilo Girod / Amnesty Nederland.