Gepubliceerd: 04 Feb 2021
Recent besloot het Gerechtshof in Arnhem om de agenten, betrokken bij de dood van Yazan in 2018, niet te vervolgen. In deze blog beschrijven wij wat er gebeurde op 30 mei 2018 in Schiedam en stellen wij kritische vragen over het optreden van de politie en de Koninklijke Marechaussee.
Wat is er volgens de politie gebeurd?
Op 30 mei 2018 stond Yazan met een mes op zijn balkon in Schiedam. De politie kwam ter plaatse en ging in eerste instantie uit van een terrorisme-incident. De Koninklijke Marechaussee (KMar) werd erbij geroepen om deel uit te maken van het arrestatieteam. Al snel bleek dat Yazan ernstig verward was en dat er van terrorisme geen sprake was. In de media stond de zaak werd de zaak al snel bekend als de "bijlzwaaier" uit Schiedam, ondanks dat hij geen bijl had. Vanwege het risico dat hij zichzelf zou verwonden werd besloten om hem aan te houden en hem naar een GGZ-instelling te brengen. Bij de aanhouding werd Yazan doodgeschoten door het arrestatieteam. Bij de aanhouding gebruikte de politie de politiehond, de taser én het vuurwapen.
Geen vervolging
Het Openbaar Ministerie besloot om de betrokken agenten en leden van de KMar niet te vervolgen. Het Gerechtshof in Arnhem heeft deze beslissing in stand gelaten: de betrokken ambtenaren worden definitief niet vervolgd. Dit terwijl wij toch nog wel een aantal kritische vragen hebben, zoals:
- De beslissing om Yazan te helpen ging uiteindelijk ten koste van zijn eigen leven: waarom is besloten om hem aan te houden terwijl hij geen gevaar voor omstanders was?
- Wat heeft de politie gedaan om escalatie te voorkomen – is bijvoorbeeld de crisispsychiatrie ingeschakeld?
- Waarom werd de KMar, een militaire eenheid, ingezet om een persoon met ‘verward gedrag’ aan te houden?
Hierna volgt een beschrijving van wat er gebeurde in de woning van Yazan. Deze beschrijving is gebaseerd op het onderzoek van de Rijksrecherche.
Let op: de tekst die nu volgt kan als schokkend worden ervaren.
Politiehond, taser en vuurwapen ingezet
Het arrestatieteam bestond uit twee militairen van de KMar en een politieagent. Daarnaast waren er twee onderhandelaren van de politie aanwezig. Bij het betreden van de woning stond Yazan nog op zijn balkon. Toen het arrestatieteam de woning binnen ging, kwam Yazan met het mes op hen af. Daarop is direct een niet-aangelijnde politiehond ingezet tegen Yazan. Yazan heeft de hond gestoken met zijn mes. Direct daarna is de taser tegen Yazan ingezet – twee keer zelfs. De agenten beschrijven dat de taser geen effect heeft en dat Yazan op de agenten bleef afkomen. Daarna is er acht keer op Yazan geschoten door drie verschillende agenten. Het inzetten van de hond, de taser en het acht keer afvuren van het wapen is gebeurd in een tijdsbestek van 11 (!) seconden. Yazan is gewond naar het ziekenhuis overgebracht en enkele dagen later overleden aan zijn verwondingen. De hond is overleden aan de steekwonden.
OM en rechters: rechtmatig gehandeld
Op 16 mei 2019 heeft het Openbaar Ministerie geconcludeerd dat de agenten rechtmatig hebben gehandeld. Volgens het OM was er sprake van noodweer: de agenten hebben zich terecht verzet tegen het geweld van Yazan. In augustus 2019 hebben nabestaanden een artikel 12 verzoek ingediend.* Op 8 januari 2021 heeft het Gerechtshof Arnhem besloten om, zoals dat heet, het beklag af te wijzen. Dat betekent dat er – in Nederland – geen mogelijkheid meer is om het handelen van de agenten ter discussie te stellen. De nabestaanden kunnen zich alleen nog wenden tot het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.
Wat zegt de vader van Yazan
Vanuit Controle Alt Delete staan we in goed contact met de vader van Yazan. Volgens de vader van Yazan was het bij alle agenten bekend dat Yazan verward gedrag vertoonde en dat hij hulpbehoevend was. De vader wilde graag samen met de wijkagent naar boven toe gaan om zijn zoon zelf te kalmeren. Hij gaf daarom de sleutel van de woning aan de wijkagent, maar een andere agent nam de sleutel uit zijn hand. De vader heeft vlak voordat het arrestatieteam optrad dit ook luidkeels aan iedereen laten weten: “hij heeft hulp nodig!”
De vader stelt dat er aanwijzingen zijn in het rapport van de Rijksrecherche dat zijn zoon de agenten niet heeft aangevallen, maar dat de agenten hem direct aanvielen. Dit rapport, dat hij niet met derden mag delen, beschrijft volgens de vader ook dat er twee kogels gevonden zijn in de onder/achterkant van zijn ruggenwervel. Dit is volgens hem een aanwijzing dat er op Yazan geschoten is terwijl hij op de grond zat. Tijdens de rechtszitting bij het Hof in Arnhem werden geen videobeelden vertoond van het incident. Ook de advocaat heeft van het Openbaar Ministerie geen beelden gekregen van het Openbaar Ministerie. Volgens de vader waren er wel degelijk beelden, gemaakt met bodycamera’s. De vader stelt bovendien dat Yazan in het ziekenhuis slecht behandeld is. Volgens de vader staat in het rapport van de Rijksrecherche dat hij te veel voeding heeft gekregen in zijn bloed, waarna hij orgaanproblemen ontwikkelde en dat dit bijdroeg aan zijn overlijden. Omdat de vader van het Openbaar Ministerie het rapport van de Rijksrecherche niet mag delen met ons, hebben we dit niet kunnen controleren.
Onze visie
Het is buitengewoon verdrietig dat Yazan werd doodgeschoten bij een poging om hem te helpen. Deze zaak kent alleen maar verliezers. Onze gedachten gaan uit naar de nabestaanden – wij wensen hen sterkte. Als de nabestaanden naar een Europese rechter gaan, denken wij dat de volgende punten aandacht verdienen:
- De melding kwam bij de politie binnen als een melding van een mogelijk terroristisch misdrijf. In de media verscheen berichtgeving over een man die rondliep met een bijl. Nog voordat het arrestatieteam de woning binnenviel, was de melding al afgeschaald naar een melding van een persoon met ‘verward gedrag’. Hoe verliep de besluitvorming vanaf het moment dat het niet meer om terrorisme ging? Heeft de politie de crisispsychiatrie ingeschakeld of een andere GGZ-specialist? Waarom mocht de vader niet mee? Welke stappen heeft de politie gezet om escalatie en geweld te voorkomen?
- Yazan bevond zich in een woning waar niemand anders aanwezig was. Het afsluiten van de deur was genoeg geweest om gevaar voor derden te voorkomen. Yazan was wél een gevaar voor zichzelf, maar de beslissing om hem te helpen had nooit ten koste van zijn eigen leven moeten gaan. Heeft deze overweging een rol gespeeld in het besluit om wel of niet in te grijpen? Welke afweging heeft hebben de politie en het arrestatieteam hierin gemaakt?
- Er was geen sprake meer van terrorisme, maar het arrestatieteam was inmiddels wél al versterkt met twee leden van het team BSB van de Koninklijke Marechaussee. Team BSB (Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten) wordt volgens de website van de KMar ingezet wanneer "snel, specialistisch optreden" nodig is. De KMar is een militaire eenheid die veel gevechtstraining krijgt. De inzet van leden van de KMar draagt daarmee niet bij aan het de-escaleren van de situatie en het creëren van een niet-bedreigende omgeving waarin met de man gecommuniceerd kan worden. Waarom is de KMar ingezet om een persoon met ‘verward gedrag’ aan te houden? Waarom is er voor gekozen om hierbij de hond mee te nemen én direct in te zetten?
*Wat is een artikel 12 procedure?
In Nederland komen mensen voor de strafrechter als het Openbaar Ministerie besluit om iemand te vervolgen. Dat doet het OM als ze denken dat iemand een strafbaar feit heeft gepleegd en dat ook bewezen kan worden in een rechtszaak. Als het OM besluit om niet te vervolgen, kunnen burgers en belanghebbenden een bezwaar indienen tegen dat besluit. Dat bezwaarschrift wordt beoordeeld door rechters van een Gerechtshof. Als deze rechters denken dat vervolging wél succesvol kan zijn, dan beveelt het Hof dat het OM alsnog tot vervolging overgaat.