Geweld bij Ajax-Maccabi onderzocht

In beide rapporten wordt over de inhoud van de leuzen niet geschreven. De rapporten van COT en J&V zeggen hierover dat de leuzen “niet gesignaleerd [zijn] vanwege het feit dat de leuzen in het Hebreeuws werden geuit” (COT rapport, p. 7.) In het J&V rapport staat dat achteraf bleek dat het om “zeer kwetsende, racistische teksten” ging (J&V rapport, p. 34). We vinden dit opvallend, aangezien de politie verschillende netwerken heeft die mede bedoeld zijn om contact te leggen met verschillende groepen. Zo heeft de politie een Joods netwerk. Dit had ingezet kunnen worden rondom de wedstrijd. Deze agenten hadden, indien aanwezig, de leuzen wel verstaan. Beide rapporten vermelden niet of, en zo ja hoe, het Joodse netwerk is ingezet. Als het Joods netwerk niet is ingezet, waarom dan niet?

Videobeelden van leuzen die als bewijsmateriaal konden dienen zijn verwijderd door het GVB, het Amsterdamse vervoersbedrijf. Videobeelden van een incident waarbij twee vrouwen door Maccabi-hooligans geslagen en bespuugd werden toen zij “free Palestine” riepen zijn ook verwijderd. Het OM heeft daarom de strafrechtelijke onderzoeken gestaakt en de aangiftes geseponeerd. Volgens het GVB is het verwijderen van de beelden juist de schuld van het OM, omdat het OM de beelden niet gevorderd heeft. In de beide rapporten is geen aandacht voor het verwijderen van de beelden. Door het verwijderen (of niet bewaren) van de beelden werd racisme en geweld door Maccabi-hooligans niet vervolgd.

Er liepen Israëlische politieagenten mee toen de leuzen geroepen werden (COT rapport, p. 12). Ook zij zouden de leuzen niet gesignaleerd hebben. Zij spreken uiteraard wel Hebreeuws. Dat politieagenten uit het buitenland een beveiligingsfunctie hebben in Nederland is zeer ongebruikelijk, te meer omdat het onbekend was. Raadsfractie DENK heeft hier vragen over gesteld. Als Israëlische politieagenten actief waren in Amsterdam, wat was dan de rechtsgrond hiervoor?

De geweldsincidenten en de genocidale en racistische leuzen droegen bij aan het ontstaan van whatsappgroepen waarin werd opgroepen om geweld tegen de Maccabi-hooligans te gebruiken. Dit leidde tot zowel fysiek als verbaal geweld van Nederlandse jongeren richting de Maccabi-hooligans. In de rapporten wordt gesteld dat deze “hit-and-run aanvallen” op Maccabi-hooligans, met soms ernstig geweld, de politie voor een uitdaging plaatsten. Het geweld werd als onverwachts gezien. Zo staat er in het COT-rapport: “De driehoek is verrast door het excessieve geweld dat zich plots manifesteerde en dat in het moment geduid werd als geweld met antisemitisch karakter” (p. 23).

Direct na de ongeregeldheden werd er gesproken over een “gewelddadige en georganiseerde aanval tegen Israëlische en Joodse mensen, een pogrom en massale vermissingen” (COT, p. 30). Deze informatie was “gebaseerd waren op beperkte informatie en geruchten” (p. 30) maar heeft grote impact. Het kabinet kondigde zelfs aan om te onderzoeken of ze de paspoorten van mensen met een dubbele nationaliteit konden intrekken na antisemitisme. Dat leidde tot angst over het verlies van de Nederlandse nationaliteit maar vooral tot angst voor de eigen leefbaarheid in de stad onder de islamitische gemeenschap. Wij vinden dat de driehoek kansen heeft laten liggen in het rechtzetten van de onjuiste beeldvorming. Wat gaat de driehoek doen om de onjuiste beeldvorming die ontstaan is over grootschalig antisemitisme door de islamitische gemeenschap alsnog actief te corrigeren?

COT interviewde voor het rapport de burgemeester, mensen van het OM en de politie en iemand van Ajax en de Johan Cruijff Arena. De inspectie Justitie en Veiligheid interviewde voor het rapport mensen van de politie, de NCTV, de gemeente Amsterdam en de Israëlische ambassade. Dat laatste is opvallend. Beide onderzoeken naar de ongeregeldheden tonen enkele duidelijke tekortkomingen op het gebied van inclusiviteit, meerstemmigheid en representativiteit. Hoewel de betrokkenheid van de gemeente, politie, OM en NCTV logisch is, kunnen er vraagtekens geplaatst worden bij het betrekken van de Israëlische ambassade als respondent. De ambassade deelde bijvoorbeeld zelf foutieve informatie over de aanvallen en droeg daarmee bij aan de publieke beeldvorming (rapport J&V, p. 43). Er kunnen ook vraagtekens geplaatst worden bij de onafhankelijkheid van de inspectie Justitie en Veiligheid. De NCTV, de politie en de inspectie Justitie en Veiligheid vallen immers allemaal onder de verantwoordelijkheid en het gezag van het ministerie van Justitie en Veiligheid.

Er ontbreken belangrijke stakeholders bij de respondenten, zoals bijvoorbeeld de taxicentrale en relevante maatschappelijke organisaties, zoals organisaties met een islamitische en/of Joodse achtergrond. Deze stakeholders hadden een cruciaal ander perspectief kunnen bieden op de onderliggende oorzaken en de aanleiding van de ongeregeldheden. Er lijkt geen sprake te zijn geweest van een divers samengestelde groep respondenten waarin ook externe deskundigen én ervaringsdeskundigen uit relevante achtergestelde gemeenschappen vertegenwoordigd waren. Deze omissie kan leiden tot eenzijdige onderzoeksresultaten die belangrijke nuance missen en mogelijk onbewuste vooroordelen in de onderzoeksvraag versterken. Hiermee doet het onderzoek te weinig recht aan de complexiteit van de problematiek en de diverse maatschappelijke realiteiten die mede bijdroegen aan de ongeregeldheden.