Het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft een video gedeeld waarin de overheid uitlegt hoe er wordt opgetreden tegen “overlast gevende en criminele asielzoekers” en welke maatregelen er zijn om overlast te voorkomen.” Op een website worden de maatregelen verder toegelicht. Zo heeft het ministerie onder andere een Top-X aanpak in het leven geroepen en worden “kansarme” asielzoekers soberder opgevangen. De video ontving op X kritiek vanwege de stigmatisering van asielzoekers.
Wat is de achtergrond?
Nederland heeft al een aantal jaar een nationale aanpak om de overlast van asielzoekers tegen te gaan en te voorkomen. Ook was er enige tijd een nationaal coördinator overlast asielzoekers. Begin 2024 werd duidelijk dat als gevolg van deze aanpak asielzoekers op onduidelijke gronden in een soort gevangenis geplaatst worden. Het ministerie van Justitie en Veiligheid vroeg het openbaar ministerie om asielzoekers direct te beboeten als zij strafbare feiten plegen. Wie de boete niet kan betalen, moet direct de gevangenis in. De politie weigerde medewerking vanwege risico’s op etnisch profileren, het openbaar ministerie bekritiseerde de aanpak vanwege de politieke inmenging, de Tweede Kamer wilde opheldering over de omstreden asielaanpak van minister Yesilgöz en de Vereniging Asieladvocaten en Juristen Nederland gaven aan geschokt te zijn dat er door de minister bewust wordt aangestuurd op etnisch profileren en discriminatie in de rechtsvervolging.
Hoe groot is de overlast eigenlijk?
Vluchtelingen van buiten Europa, asielzoekers, zijn 7% van het totale aantal immigranten. Driekwart van de asielzoekers is jonger dan 35 jaar. Meer dan de helft van de asielzoekers betreft mannen. Het aandeel jonge mannen is dus relatief groot. Volgens het ministerie van Justitie en Veiligheid werd 3% van de asielzoekers verdacht van een strafbaar feit. Het WODC, dat hierover uitgebreid rapporteert en daarbij diep ingaat op de nationaliteit van de verdachten, schrijft dat 77% van de misdrijven een “vermogensmisdrijf” betreft, zoals diefstal. Wanneer we deze cijfers vergelijken met de criminaliteitscijfers onder Nederlandse jonge mannen zien we een opvallende overeenkomst: 3.2% van de Nederlandse jonge mannen stond in 2022 geregistreerd als verdachte. Ook onder deze groep zijn vermogensmisdrijven het meest voorkomende strafbare feit. Criminaliteit door asielzoekers lijkt dus niet veel groter te zijn dan onder Nederlandse jonge mannen.
Wat vindt Controle Alt Delete?
De nationale aanpak heeft als doel om asielzoekers die overlast veroorzaken of strafbare feiten plegen aan te pakken met strenge maatregelen. De maatregelen voor asielzoekers zijn strenger dan de maatregelen waar Nederlanders (of andere mensen die in Nederland wonen of verblijven) mee te maken krijgen. Op basis van hun nationaliteit worden sommige mensen dus strenger gestraft voor overlast of misdrijven dan anderen die vergelijkbare misdrijven plegen.
Het is vaste rechtspraak dat een onderscheid in behandeling dat enkel of in beslissende mate op grond van ras of etniciteit is gebaseerd niet gerechtvaardigd is. Is dat wél het geval, dan heet dat rassendiscriminatie, ook wel racisme. Zie bijvoorbeeld de uitspraak in de rechtszaak die wij voerden (en wonnen) vanwege etnisch profileren door de Koninklijke Marechaussee. Ook in dit recente arrest over de Wet inburgering in het buitenland gebruikte de rechtbank deze lijn van redeneren. De rechter oordeelde bovendien dat bij de Wet inburgering het begrip nationaliteit niet gebruikt wordt als vorm van staatsburgerschap maar “als indicator van een groepsidentiteit.” Daarom werd er door de Wet inburgering “in werkelijkheid een onderscheid gemaakt op grond van afkomst, nationale of etnische afstamming." Bij de aanpak overlast asielzoekers wordt nationaliteit ook op deze manier gebruikt. Wij stellen ons op het standpunt dat dit verschil in behandeling daarom niet is toegestaan en etnisch profileren oplevert.